Hito SteyerlNovember
2004
 |
 |
 |
 |
 |
 |
°1966, München
leeft in Berlijn
Giorgio Agamben, Means Without an End, Notes on Politics, Minnesota, University of Minnesota Press, 2000, p.53.
(Een tijd die zijn gebaren verloren heeft, is er daarom door geobsedeerd. Voor mensen die alle zin voor natuurlijkheid kwijt zijn, wordt elk afzonderlijk gebaar een lotsbestemming. Hoe meer gebaren hun ongedwongenheid verliezen onder de druk van onzichtbare machten, hoe meer het leven onontcijferbaar wordt).
Hito Steyerl citeert graag de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben (°1942), een man die radicaal overkomt en het westers politiek denken op de helling durft te zetten, in teksten waarin hij de vluchteling, in plaats van de burger met een paspoort, beschouwt als fundament voor de politieke filosofie. Niet de stad is voor hem het paradigma van de moderne politiek, maar het kamp, bijvoorbeeld Guantanamo Bay, maar net zo goed een ruimte op een luchthaven waar illegale immigranten worden vastgehouden. Dat ook Steyerl sterk begaan is met uitsluiting en opheffing van de normale orde, houdt verband met feiten uit de jaren negentig.
Toen ze zeventien was, had ze een boezemvriendin, Andrea Wolf. Die was militante in uiterst linkse kringen, zodanig actief dat ze verdacht werd van betrokkenheid bij terreurdaden, met name de vernieling van een kamp dat voor immigranten bedoeld was. In Duitsland was een opzoekingsbevel tegen haar uitgevaardigd. Ze verdween plotseling in 1996. Pas twee jaar later kreeg Steyerl nieuws over haar, schokkend nieuws, namelijk dat haar vriendin was doodgeschoten als een Koerdische opstandelinge in Oost-Anatolië.
Andrea was lid geworden van het vrouwenleger van de PKK, de Koerdische Arbeiderspartij. Ze nam een nieuwe identiteit aan, kreeg de naam Rohani, trainde en leefde vooral in kampen in Noord-Irak. In oktober 1998 werd haar eenheid door het Turkse leger aan de grens in het nauw gedreven. Het kwam tot een hevige schietpartij waarbij ook Turkse helicopters werden ingezet. Slechts enkele vrouwen van de PKK-eenheid bleven in leven door zich in holen te verschuilen. Volgens getuigenissen van overlevenden werd Andrea als gevangene weggevoerd en terechtgesteld, ofwel door Turkse soldaten, ofwel door Koerdische dorpsbewakers.
”Gesture is the name of this intersection between life and art, act and power, general and particular, text and execution. It is a moment of life subtracted from the context of individual biography as well as the moment of art subtracted from the neutrality of aesthetics: it is pure praxis.”
Giorgio Agamben, Means Without an End, Notes on Politics, Minnesota, University of Minnesota Press, 2000, p.79.
(Gebaar is de term voor een kruising tussen leven en kunst, daad en macht, algemeen en particulier, tekst en uitvoering. Het is een levensmoment dat uit de context van de individuele biografie wordt gehaald, tevens een kunstmoment dat uit de neutraliteit van de esthetica wordt getrokken: het is zuivere praxis.)
De video van Hito Steyerl overstijgt het individuele verhaal en gaat over hét terrorisme, wat vroeger in sommige kringen als internationalisme werd bestempeld. Het gaat over de gebaren en houdingen die daarbij horen en hoe die lijken op karakters uit de populaire cultuur, met name de cinema. Het toeval wil dat Steyerl samen met haar vriendin Andrea, toen ze zeventien waren, een feministisch fictiefilmpje over vrouwelijke krijgshaftigheid heeft gemaakt. Dat is het vertrekpunt voor de video November, dat ze verder aanvult met film- en reisbeelden. Het is geen documentaire over Andrea Wolf, ook niet over de toestand in Koerdistan. Het is veeleer een poging om te tonen wat er na oktober komt, als de revolutie in de persoon van Andrea voorbij is en alleen nog de gebaren van de revolutie in de herinnering blijven voortleven.